TANZİMAT EDEBİYATINDA MİZAH ve HİCİV
Divan edebiyatında mizah türü pek işlenmeyen bir türdür. Bu türün örneklerine halk edebiyatında daha çok rastlanır. Divan şairleri daha çok hiciv tarzına rağbet göstermişlerdir. Fakat divan edebiyatında daha çok şahsa yönelik olarak yazılan hicivlerin büyük bir çoğunluğu düşünce açısından bir değere ve ifade güzelliğine sahip değildir. Bu şiirlerin geneli küfre varan ağır hakaretlerin bulunduğu örneklerdir. tanzimat döneminde mizah ve hiciv
Zeka ürünü ince söyleyişleri ve ifade güzelliğini barındıran modern mizah ve hiciv de Tanzimat devrinde görülmeye başlar. Bu dönemde kimi sanatçılar daha çok mizaha, kimi sanatçılar daha çok hicve yönelmişlerdir. Ancak her iki grubun amacı da hedef tahtasına oturttukları kişi veya kişileri örselemektir. Genellikle mizah yapılmak istenirken esas amacın hicvetmek olduğu da unutulmamalıdır. Bu dönemde hiciv, daha çok sosyal faydanın ön plana çıktığı, halkı bilinçlendirme amacının güdüldüğü birinci devirde daha fazla yaygındır. Tanzimat’ın ikinci nesil sanatçıları ise daha çok bireysel duygulanmalara yönelmiş oldukları için toplum hayatında meydana gelen aksaklıklar, siyasi dengesizlikler ve yönetimdeki bozukluklar pek ilgilerini çekmemiştir. Daha doğrusu çekememiştir. Çünkü yazın üzerinde bu konuda padişahın çok sıkı önlemleri bulunmaktadır.
Tanzimat döneminde Batılı anlamdaki mizahın ilk örnekleri Ethem Pertev Paşa’nın “Avava-name (Havlama Kitabı)”sinde görülür. Batılıların “satir” dedikleri dolaylı hicvin yani mizah yolu ile hiciv tarzının ilk örneğini de Tanzimat döneminde Ziya Paşa vermiştir. Ali Paşa’yı yermek için yazılan “Zafername ve Şerhi”, yalnız Tanzimat döneminin değil, bütün Türk mizah ve hiciv edebiyatının en başarılı eserlerindendir. Namık Kemal de Sadrazam Mahmut Nedim Paşa’yı hicvetmek için “Hırrename” adlı manzumeyi yazmış ve hicivlerini doğrudan doğruya şiirle dile getirmiştir. tanzimat döneminde mizah ve hiciv
Direktör Ali Bey, tamamen modern bir mizah anlayışıyla hareket etmiştir. İlk Türk mizah gazetesi “Diyojen”de ilk mizah denemelerini yazmıştır. Direktör Ali Bey’in bu türde iki eseri basılmıştır. “Lehçet’ül- Hakayık” ve “Seyyareler”.
Tanzimat döneminde yayınlanmış mizah gazeteleri arasında Teodor Kasap’ın çıkardığı “Diyojen”, “Hayal”, “Çıngıraklı Tatar” ve Çaylak lakaplı Tevfik’in “Çaylak” isimli gazetesi vardır. Ayrıca Mehmet Eşref, Tanzimat döneminde doğrudan doğruya yalnız hicivle uğraşan tek sanatçıdır. tanzimat döneminde mizah ve hiciv