MEHMED EŞREF (ŞAİR EŞREF) (1846-1912)

“Şair Eşref”İn Hayatı

Tanzimat devri hiciv şairlerinin en ünlülerinden olan Mehmet Eşref, 1846 yılında Manisa’ya bağlı Gelembe kasabasının Yahya Köy’ünde doğdu. Şair Eşref ismiyle de tanınan sanatçı Manisa Hatuniye Medresesinde Arapça ve Farsça öğrendi. Bir süre mal müdürlüklerinde memur olarak çalıştı. 1878’de İstanbul’a gelerek kaymakamlık sınavını kazandı ve Anadolu’nun birçok kasabasında kaymakamlık görevinde bulundu. Gördes kaymakamlığı görevindeyken devrin hakim yönetimini eleştiren hiciv türünde şiirler yazdı. Bu şiirleri onun görevden alınıp İstanbul’da hapis yatmasına sebep oldu. Hapisten çıktıktan sonra yine baskıcı hükumet ve yöneticiler hakkında hicivler yazmadan edemedi. Yine tutuklanmak üzere iken, 1903 yılında Mısır’a kaçtı. Mısır’da istibdat aleyhine olan eserlerini yayınladı. Bir süre Kıbrıs, Fransa ve İsviçre’de kaldı. İkinci Meşrutiyet’in ilanına kadar Türkiye’ye gelemedi. İkinci Meşrutiyet’in ilanıyla İstanbul’a döndü. Adana vali yardımcılığında bulunduğu sırada emekliye ayrıldı ve 22 Mayıs 1912 tarihinde Kırkağaç’ta vefat etti.

“Şair Eşref”in Edebi Kişiliği

Eşref, daha çok hicivle uğraşmış, oldukça zeki, sözünü sakınmaz bir kişidir. Kendi kendine okuyarak, edebiyat kültürünü geliştirmiştir. Hicivlerinde oldukça iğneleyicidir. Çok ince hicivlerinin yanında, oldukça kaba ve çirkin hicivlere de yer vermiştir. Eleştirmek için şiiri seçen Eşref, nazım şekli olarak da kıta, muhammes, gazel ve kaside gibi divan şiirinin nazım şekillerini seçmiştir. Dili, dönemin şiir diline uygundur. Hiciv türündeki birçok şiirini yüz kızarmadan okumak zordur. Aksak ve bozuk bir dili olmasına rağmen hicivlerindeki keskin zekasıyla bu zayıf yönünü kapatmaya çalışmıştır. Kendi döneminin sosyal ve siyasi olaylarını, 2. Abdülhamit ve hükumetini şiddetle eleştiren Eşref hicivlerinde bazı şahıslarla uğraşmasına rağmen genellikle objektif bir tavır takınmaktadır. Eşref İkinci Meşrutiyet’in ilanından sonra yine yanlış bulduğu siyasi ve sosyal gelişmeleri ve şahısları eleştirmiş, özellikle İttihad ve Terakki Hükumeti’nin yanlış icraatlarını şiddetle hicivlerinde eleştirmiştir. Ayrıca sosyal konulardaki ahlaki zaafları da (riyakarlık, yolsuzluk, hafiyelik, adaletsizlik v.b…) hicvetmiştir.

ŞAİR EŞREF ESERLERİ

Başlıca eserleri şunlardır:

1. Deccal (1904-1907, 2 cilt): II. Abdülhamit ve yönetimi aleyhindeki hicivleri toplandığı şiir kitabı. Dönemin hükumeti bu kitap yüzünden şairin memleketindeki mallarına el koymuştur.
2. İstimdat (1904)
3. Hasbihal Veyahut Eşref ve Kemal (1908)
4. Şah ve Padişah (1908)
5. İran’da Yangın Var (1908)
6. Eşref (1908, haftalık mizahi gazete)

Nabizade Nazım’ın Hayatı, Edebi Kişilği ve Eserleri