Baki’nin Eserleri

1. Divan

Baki’nin eserleri arasında  en önemli olanı Divan’ıdır. Baki önce Kanuni’nin  isteğiyle bir divan tertip etmiştir. Ancak sonradan pek çok şiir yazdığından bu nüsha eksiktir. Divan’ı yaklaşık otuz yıl önce düzenlenmiştir. Türkiye ve Avrupa kütüphanelerinde yazma nüshaları bulunmaktadır. Bu nüshalar başka başka tarihlerde yazılmış birbirinden çok farklı olmakla birlikte yaklaşık 100 kadardır. Baki Divan’ın yazma nüshaları İstanbul kütüphanelerinin yanı sıra; Ankara’da Milli Kütüphane, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Cebeci Halk Kütüphanesi, Türk Dil Kurumu Kütüphanesi, Konya’da Mevlâna Müzesi, Elâzığ’da Fırat Üniversitesi Kütüphanesi gibi merkezlerde bulunmaktadır. Bununla birlikte yurt dışında British Museum, Biblio-Nationale, Zagrep İlimler Akademisi ve Tahran Üniversitesi Kütüphanelerinde de yazmaları mevcuttur. (KÜÇÜK; 2002:36)

Baki’nin Hayatını Okumak İçin Tıklayın                                                      Baki’nin Edebi Kişiliğini Okumak için Tıklayın

Divanın içeriği şu şekildedir:

Kasideler (27 adet)

• Padişahlara Sunulanlar

1. Kanuni Sultan Süleyman (4 adet)
2. II. Selim (1 adet)
3. III. Murad (3 adet)
4. III. Mehmed (9 adet)

• Diğer Devlet Büyüklerine Sunulanlar

1. Sadrazam Semiz Ali Paşa
2. Filibeli Mahmud Efendi
3. Kubat Paşa
4. Ebussuud Efendi
5. Kadızade Şemseddin Ahmed Efendi
6. Ahizade Karamanlı Mehmed Efendi
7. Şam Kadısı Mehmet Çelebi
8. Feridun Bey

Terkib-i Bentler (2 adet)

• Kanuni Sultan Süleyman Mersiyesi
• Mihrimah Sultan Mersiyesi

Terci-i Bend (1 adet)

• III. Murad Cülusiyesi

Muhammes (1 adet)

Tahmisler (5 adet)

Gazeller (556 adet)

Kıt’alar (20 adet)

Nazm (1 adet)

Tarih (1 adet)

Beyitler (34 adet)

Tahmisler (3 adet)

Mesnevi (3 adet)

Matla Beyitleri (3 adet)

Ayrıca Baki Divanı’nda Farsça olarak yazılmış 8 gazel de bulunmaktadır. (KÜÇÜK; 2002:37)

Baki Divanı 3 kere basılmıştır.

 a) Divân-ı Bâkî Muzika-ı Hümâyûn Litografya Tezgâhı, İstanbul, 1276 s.256. (Bu baskı eksik ve yanlışlarla dolu bir baskıdır.)(İPEKTEN; 2003: 37)

 b) Bâkî’s Divân , Ghazellijjat: Yayınlayan Ord.Prof.Dr.Rudelf Duarak, Lerden 1908, 1911, s. LXXV-666 (Eserin başında Duarak’ın 75 sayfalık bir incelemesi bulunur. Metin harekeli olarak verilmiştir, ancak Türkçe kelimeler çoğu yerde yanlış okunmuştur.)

c) Bâkî, Hayatı ve Şiirleri, C. Divan.Yay. Saadeddin Nüzhet Ergun, İst. 1935, s.XV-502. (Elimizdeki baskıların en doğru ve tam olanıdır. İstanbul’daki 25 yazma gözden geçirilerek hazırlanmıştır. Bazı yerlerde Duarak’ın yanlışları aynen tekrar edilmiştir.) bakinin eserleri

2. Me’âlimüll-yakîn fî sîreti Seyyidi’l-Mürselîn

İmam Şihâbüddin Ahmed bin Hâtibi’l- Kastâlani (1448-1517)’nin “el Mevâhibül-Ledüniyye bi’l-minahil-Ahmediyye” adlı eseri esas tutularak Sokulu Mehmed Paşa’nın emri üzerine meydana getirilen bir siyer kitabıdır. Kastalani bu eseri, 1494 yılında tamamlamıştır. Söz konusu eser, İslam ülkelerinde çok rağbet kazanmıştır. Baki birçok eserden yararlanarak tercümesini meydana getirmiştir; böylece bu eser tercümeden çok telif eser hüviyeti taşımaktadır. (KÜÇÜK; 2002:40)

Baki, Şafi mezhebinin inanış ve usullerine göre hazırlanan bu kitabı Hanefi Mezhebi’nin esaslarına göre değiştirmiştir. Baki’nin bu eserde dini konulardaki bilgisini görürüz. 1579 yılında tercüme edilmiş olan eser İstanbul’da iki cilt halinde basılmıştır.

3. Fezâ’i lü’l-Cihâd

Ahmet bin İbrahim’in “Meşâ’irü’l-eşvâk ilâ Mesâri’i’l Uşşâk” adlı Arapça eserinden tercümedir. 1567(975)’te tamamlanmış olan eser, Müslümanları kafirlere karşı savaşa davet eder. Sokullu Mehmed Paşa’ya sunulmuştur. Ön sözü ağır bir dille yazılmıştır. Buna karşı kitabın tüm çevirisi, askerlerin rahatça anlayabilmesi için sade, anlaşılır bir dille yazılmıştır. Döneminde asker kışlalarında çok okunan bir eserdir. Baki’nin el yazısıyla yazılmış olan nüsha İstanbul Millet Kütüphanesi’ndedir.

4. Fezâ’ili Mekke

Kutbeddin Muhammed bin Ahmet Mekki’nin “el-î lâmfî Ahvâli Beledi’llâhî’l-Harâm” adlı eserinin tercümesidir. Sokullu Mehmet Paşa’nın emri üzerine Türkçeye çevrilmiştir. Baki bu eseri Mekke kadılığı yaptığı sırada 1579’da tamamlamıştır. Mekke tarihinden ve Osmanlı Padişahlarının Mekke’de yaptırdığı eserlerden söz eden eser Baki’nin İstanbul’a dönüşünde III. Murad’a sunulmuştur.

Sultan III. Murad ve Sokullu’yu öven kısmı “süslü”, çeviri kısmı ise duru ve sade bir Türkçe ile yazılmıştır. bakinin eserleri

5. Terceme-i Hadis-i Erba’in

Nev’izâde Atâyi’nin bildirdiğine göre Baki Eyüp medresesinde görevli iken Ebâ Eyyüb-i Ensâri’den rivayet edildiği söylenen hadisleri bir araya getirerek bu eseri oluşturmuştur.. Ancak bugün böyle bir eser ele geçirilememiştir.

Baki’nin Divan’ı dışındaki eserleri dini konudadır. Ayrıca Sabahattin Küçük “Baki’nin mensur eserleri. Türkçe’nin tarihi seyri açısından olduğu kadar sâdeleşme safhaları bakımından da önemli ve değerli eserlerdir” yorumunda bulunmuştur. (KÜÇÜK; 2002: 41) bakinin eserleri